Eerste bewijs: meer digitaal leesplezier door features in de Immer-app

PERSBERICHT, 9 DECEMBER – Presentatie eerste resultaten op congres Stichting Lezen

Kan een telefoon-app ervoor zorgen dat mensen digitaal boeken lezen prettiger gaan vinden, waardoor ze vaker gaan lezen? Dat kan, zo toont onderzoek aan van taalwetenschapper Roel Willems (Radboud Universiteit Nijmegen) en app-ontwikkelaar Niels ’t Hooft (Immer).

Willems en ’t Hooft presenteren samen met leesspecialist Niels Bakker (Stichting Lezen) tijdens het wetenschappelijk congres van Stichting Lezen op donderdag 10 december de eerste onderzoeksresultaten rond de Immer-leesapp.

Onderzoek

Willems, ’t Hooft en Bakker onderzoeken leesgedrag, en vooral het lezen van lange, verhalende teksten. Dat zogenoemde literaire lezen of ‘diepe lezen’ gebeurt nog steeds vooral op papier. Digitaal lezen van boeken lijkt ondanks het ruime aanbod aan e-books en e-readers niet aan te slaan bij een groot publiek. De drie willen weten of literair lezen op scherm (met name op smartphone) aantrekkelijker gemaakt kan worden, door bezwaren en obstakels van lezers te ondervangen met behulp van een speciaal ontwikkelde app. In het onderzoek werd gekeken naar twee obstakels die in enquêtes over digitaal lezen aan het licht kwamen.

Obstakels en oplossingen

Mensen missen vaak overzicht bij het lezen van een e-book; ze geven aan te ‘verdwalen’ in de tekst. Daarnaast voelden velen zich overweldigd door de grote hoeveelheid tekst op een e-readerscherm. Voor beide obstakels is in de Immer-app een oplossing bedacht. Er zit een position indicator in, die op het scherm steeds aangeeft waar lezers in de tekst zijn en hoeveel die nog te lezen heeft. Om de tekst minder overweldigend te laten zijn, biedt de app kleine porties tekst met wisselende lengtes op het scherm aan, zodat het scherm er steeds nét even anders uitziet (portioning). Dat laat het oog van de lezer op een rustiger manier langs de woorden glijden.

Het experiment

Een groep deelnemers kreeg via een scherm een literair verhaal te lezen. De deelnemers waren verdeeld in vier groepen:

• Groep 1 kreeg een gewone e-booktekst op het scherm, zonder positioning, zonder portioning
• Groep 2 kreeg een positioning ring in beeld, maar geen portioning
• Groep 3 kreeg portioning, dus tekst in porties en met wisselende lengte
• Groep 4 kreeg zowel portioning als positioning

Alle groepen beantwoordden daarna dezelfde serie vragen. Ze moesten aangeven hoe ze het verhaal waardeerden en hoe ze het lezen zelf hadden ervaren. Ook werd met vragen gecontroleerd of mensen het verhaal daadwerkelijk gelezen hadden. Te zien is dat lezers uit groep 1 de minste waardering toonden voor het verhaal. De lezers van Groep 4, met de meest complete app, gaven de hoogste waardering af.

Resultaten veelbelovend

De eerste resultaten naar het onderzoek van het effect van de features in de app zijn veelbelovend. Lezers waarderen een lang literair verhaal meer als ze de tekst digitaal aangeboden krijgen in kleine porties van wisselende lengte en met een afwisselende bladspiegel. De waardering voor het verhaal neemt toe als de lezers kunnen zien waar en hoe ver ze zijn in het verhaal. Beide features zorgen er samen voor dat de lezer minder obstakels ervaart en zich langer kan richten op de inhoud van het verhaal.

Verdere stappen naar digitaal lezen

Roel Willems:

Dit is een interessante eerste bevinding, al zijn er grote individuele verschillen. We weten namelijk opvallend weinig over hoe literair lezen op de smartphone werkt, het is een onderbelicht onderwerp in de wetenschappelijke literatuur. Er blijven nog veel vragen over. Digitaal lezen is te lang gezien als “gewoon” lezen, maar dan van een beeldscherm. In toekomstig onderzoek willen we beter in kaart brengen hoe digitaal literair lezen verbeterd kan worden en voor wie het werkt en voor wie niet. Er is sprake van ontlezing in Nederland, en beeldschermen zijn niet meer weg te denken uit de samenleving. Daar ligt een mooie kans voor leesbevordering.

Niels ’t Hooft:

Leesonderzoek was een belangrijke inspiratiebron voor mij om met Immer te beginnen. Ik zag praktische problemen in digitaal lezen waarvan ik meende dat software ze kon oplossen. Ik vind het geweldig dat de cirkel nu rondkomt doordat we met hulp uit de wetenschappelijke wereld kijken welk effect onze ontwerpvernieuwingen precies hebben, en hoe we ze verder kunnen verbeteren. Ik hoop dat we volgend jaar nog een aantal andere elementen in onze app kunnen testen met het Radboud en Stichting Lezen, zoals lezen met meditatief geluid en het opbreken van boeken in lees-sessies.

Over de onderzoekers

Roel Willems is universitair hoofddocent aan het Centre for Language Studies en het Donders Instituut aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij onderzoekt de psychologische processen die een rol spelen tijdens literair lezen.

Niels Bakker is onderzoeksspecialist in leesgedrag, verbonden aan Stichting Lezen.

Niels ’t Hooft is app-ontwikkelaar en oprichter van Immer, een startup die lezen op smartphones makkelijker en aantrekkelijker wil maken. De meest recente versie van de Immer-app is gratis te downloaden.

Congres terugkijken

Congres van Stichting Lezen: ‘De nieuwe lezer. Lezen in het digitale tijdperk’ 10 december – 09.30 – 16.30

Update: het congres is terug te kijken in delen via YouTube.

Hier de sessie: ‘Digitaal diep lezen: hoe kan het mogelijk wel?’ Lezing door Niels Bakker, Roel Willems & Niels ’t Hooft.